EN
— Ang Pilipinas, sa pangunguna ni Pangulong Bongbong Marcos (PBBM), ay hindi naghahanap ng gulo at hindi magpapasimula ng digmaan, ngunit ang tahimik na postura nito ay hindi nangangahulugang pagpapasakop sa mga banyaga, ayon kay PBBM kahapon.
Sa kanyang unang mga pahayag ukol sa insidente noong Hunyo 17, kung saan ang China Coast Guard (CCG) ay umatake sa isang misyon ng resupply ng Pilipinas patungong Ayungin Shoal, sinabi ni Marcos na ang kasaysayan ay magpapatunay na ang mga Pilipino ay hindi kailanman sumuko sa anumang banyagang kapangyarihan, at utang natin sa ating mga ninuno ang kalayaang kanilang ipinaglaban, pinagbuwisan ng dugo at buhay.
"Ang aming hangarin ay magbigay ng mapayapa at maunlad na buhay para sa bawat Pilipino. Ito ang prinsipyong sinusunod namin," pahayag ni Marcos sa mga miyembro ng Palawan-based Armed Forces Western Command (WESCOM), ang yunit militar na nagpoprotekta sa West Philippine Sea (WPS). "Hindi kami papayag na pilitin kaming pumili ng panig sa malaking kompetisyon ng mga kapangyarihan. Walang gobyernong tunay na naglilingkod sa tao ang mag-iimbita ng panganib o pinsala sa buhay at kabuhayan," dagdag pa niya.
Bagama't itinuturing ng ilang sektor na armadong pag-atake ang insidente noong Hunyo 17, mariing sinabi ni Marcos na ang mga Pilipino ay mananatiling tapat sa kanilang kalikasan at lutasin ang lahat ng isyu nang mapayapa. Gayunpaman, binigyang-diin niya na hindi papayagan ng Pilipinas na ito'y supilin o apihin ng sinuman.
"Wala sa aming mga tungkulin ang paggamit ng pwersa o pananakot, o sinasadyang pagdulot ng pinsala o sakit sa kahit sino," ayon kay Marcos, commander-in-chief ng mga sandatahang lakas. "Ngunit sa parehong panahon, kami'y nananatiling matatag. Ang aming kalmado at mapayapang disposisyon ay hindi dapat ituring na pagpayag."
May walong sundalo ng Philippine Navy ang nasugatan nang rammed ng CCG ang isang barkong Pilipino na naghatid ng supplies sa mga sundalong nakadestino sa BRP Sierra Madre, isang lumang barko na nagsisilbing military installation sa Ayungin Shoal.
Ang shoal, kilala rin bilang Second Thomas Shoal, ay nasa loob ng exclusive economic zone (EEZ) ng Pilipinas at matatagpuan mga 194 kilometro mula sa Palawan at higit sa 1,000 kilometro mula sa pinakamalapit na pangunahing lupain ng China, ang Hainan Island. Ginamit ng mga Tsino ang mga matalim na sandata para pigilan ang misyon ng resupply, ayon sa mga opisyal. Sinabi ni AFP chief Gen. Romeo Brawner Jr. na ang mga tauhan ng CCG ay may mga matalim na sandata habang ang mga sundalong Pilipino ay lumaban gamit ang mga kamay lamang.
Isa sa mga tauhan ng Navy, si Seaman First Class Underwater Operator Jeffrey Facundo, ang nawalan ng hinlalaki sa insidente.
Kinondena ng AFP ang "illegal na presensya at aktibidad" ng China sa loob ng hurisdiksyon ng Pilipinas, sinasabing ang patuloy na agresibong pag-uugali ng CCG ang nagpapalala ng tensyon sa lugar.
Ikinumpara ni Brawner ang mga tauhan ng CCG sa mga pirata, dahil sa pagsisiwalat kung paano sinubukan ng mga tropa – na may mga bolo, sibat, machete, at kutsilyo – na pigilan ang mga sundalo ng Philippine Navy sa pag-abot sa Sierra Madre. Ngunit sa isang press conference noong nakaraang Biyernes, sinabi ni Executive Secretary Lucas Bersamin na hindi pa handa ang gobyerno ng Pilipinas na ituring ang pinakahuling aksyon ng China bilang armadong pag-atake, at inilarawan itong "marahil isang hindi pagkakaintindihan o aksidente."
Muling binigyang-diin ng mga opisyal ng US na anumang pag-atake sa mga sasakyang panghimpapawid, barko o militar ng Pilipinas ay magpapagana sa Mutual Defense Treaty, isang kasunduan noong 1951 na nagpapahintulot sa Manila at Washington na magkatuwang na paunlarin ang kanilang mga kakayahan upang tumugon sa panlabas na armadong agresyon.
Ang insidente malapit sa Ayungin ay ang pinakabagong run-in sa pagitan ng Pilipinas at China na nag-ugat sa kanilang matagal nang pagtatalo sa WPS, ang bahagi ng South China Sea na nasa loob ng EEZ at continental shelf ng Pilipinas.
Saklaw ng maritime claim ng China ang higit sa 90 porsyento ng strategic sea lane, ngunit nagdesisyon ang isang international arbitral court noong 2016 na walang legal na basehan ang claim ng China.
Ang landmark ruling, na nagmula sa kaso na isinampa ng administrasyon ng yumaong pangulo Benigno Aquino III, ay nagpatibay din sa karapatan ng Pilipinas sa EEZ nito.
Ayon sa United Nations Convention on the Law of the Sea o UNCLOS, ang mga estado ay may soberanong karapatan na tuklasin, gamitin, pangalagaan at pamahalaan ang mga likas na yaman sa loob ng kanilang EEZ.
Tumanggi ang China na kilalanin ang arbitral ruling at nag-resort sa agresibong mga hakbang upang igiit ang kanilang claim, kabilang ang pag-atake gamit ang water cannon at mga mapanganib na maniobra upang pigilan ang mga misyon ng resupply ng Pilipinas patungong Ayungin Shoal.
‘Mission Accomplished’
Sa kabila ng alitan, sinabi ni Marcos na ang pinakahuling resupply operation sa Ayungin ay "mission accomplished," pinuri ang mga tropa ng WESCOM sa pagtupad sa tungkulin nang buong tapang at walang pag-aatubili.
"Ang mga nakalipas na linggo ay hindi maikakailang puno ng hamon, at maaari mong sabihin na delikado. Ngunit sa kabila ng mga hamon na ito, nanindigan kayo at pinanindigan ang mga pangunahing prinsipyong nagbubuklod sa ating lahat bilang mga Pilipino. Isang mutual na paggalang sa buhay, sa dignidad at sa komunidad," pahayag ni Pangulo sa isang hiwalay na talumpati sa meet and greet sa mga tropa ng WESCOM sa Palawan.
"Kaya't sa ngalan ng bansang Pilipino, gumawa ako ng malaking kahilingan sa inyo: ipagpatuloy ang pagtupad sa inyong tungkulin ng pagtatanggol sa bayan nang may integridad at paggalang tulad ng ginagawa ninyo sa ngayon," dagdag niya.
Pinuri rin ni Marcos ang mga tropang Pilipino sa pananatiling kalmado, sinasabing ang buong Pilipinas ay saludo sa kanila para sa kanilang propesyonalismo.
"Ang sitwasyon ay mapanganib at kung isa sa inyo ay magkamali o magalit o mawalan ng temper, magdudulot ito ng kaguluhan. Ngunit hindi ninyo ginawa iyon, nanatili kayong propesyonal. Nanatili kayong kalmado. Nanatili kayong nakatuon sa misyon. At para diyan, nagpapasalamat kami sa inyong serbisyo," ani Marcos.
"Tinuturo ninyo sa inyong mga aksyon, ang natitirang bahagi ng militar – at hindi lamang ang natitirang bahagi ng militar, kundi ang buong bansang Pilipino."
Tiniyak ni Marcos sa mga tropa na hindi magbabago ang kanyang paninindigan sa isyu, at hindi niya papayagan na kunin ng sinuman ang pag-aari ng Pilipinas.
"Mula nang ako ay naging Pangulo, ginawa kong napakalinaw na gagawin natin ang lahat ng kailangan nating gawin upang ipagtanggol ang ating teritoryo, ipagtanggol ang ating soberanya at payagan ang ating mga mamamayan na gamitin ang kanilang mga karapatang soberano sa loob ng EEZ," aniya. "Ipagpapatuloy natin ang ginagawa natin. Nakatayo tayo sa matibay na batayan. Ang internasyonal na batas ay kasama natin. Nasa napakatibay na internasyonal na legal na batayan tayo dito. Kinilala ng mundo ang ating teritoryo at ang ating EEZ... kung saan tayo, bilang mga mamamayang Pilipino, ay maaaring gamitin ang ating mga karapatang soberano. Hindi iyon magbabago. At naglaro kayo ng napakahalagang papel sa pagtatanggol sa ating soberanya."
Pagpaparangal sa mga Sundalo
Sa kanyang pagbisita sa WESCOM, iginawad ni Marcos ang Order of Lapu-Lapu sa 80 sundalo na bahagi ng misyon ng resupply noong Hunyo 17 sa Ayungin.
Kasama ni Brawner at Defense Secretary Gilberto Teodoro Jr., pinuri ng Pang
ulo ang mga tropa sa kanilang hindi matitinag na dedikasyon sa pagprotekta sa soberanya ng bansa sa kabila ng mga panganib na kinakaharap nila.
Ang Order of Lapu-Lapu ay iginagawad sa mga opisyal ng gobyerno, tauhan at pribadong indibidwal na nagbigay ng hindi matatawaran o natatanging serbisyo kaugnay ng kampanya o adbokasiya ng Pangulo.
Si Facundo, na naputulan ng daliri sa insidente, ay iginawad ang Order of Lapu-Lapu Rank of Kampilan, na ibinibigay sa mga lubhang nasugatan o nagdusa ng malaking pagkasira ng ari-arian bilang direktang resulta ng kanilang pakikilahok sa isang aktibidad alinsunod sa kampanya o adbokasiya ng Pangulo.
Ang natitirang mga sundalo na lumahok sa misyon ay pinarangalan ng Order of Lapu-Lapu Rank of Kamagi.
"Habang iginagawad natin ang mga medalya na ito, naaalala natin na noong Hunyo 17, gumawa tayo ng isang malay at sinasadyang pagpili upang manatili sa landas ng kapayapaan. Patuloy na bibigyan kayo ng gobyerno ng lahat ng inyong mga pangangailangan at pangangalagaan ang inyong kapakanan at kapakanan ng inyong mga pamilya," ani Marcos.
"Hindi pa ako naging mas prouder sa mga matatapang na kababaihan, kalalakihan at hindi lamang ang Western Command kundi ang buong Armed Forces, tulad ng nararamdaman ko ngayon. Saludo ako sa 80 opisyal at tropa na naglayag sa mga tubig at isinagawa ang pinakamatinding pagpipigil sa gitna ng matinding pang-uudyok. Ipinakita ninyo sa mundo na ang espiritu ng Pilipino ay matapang, determinado at mahabagin."
Mga Barkong Pandigma ng China
Samantala, nagpahayag ng pagkabahala kahapon ang isang grupo ng mga magsasaka ukol sa presensya ng mga barkong pandigma ng Tsina sa tubig ng Western Mindanao.
Hiniling ni Katipunan ng mga Kilusang Artisang Mangingisda sa Pilipinas leader Roberto Ballon sa mga kinauukulang opisyal ng gobyerno na agad umaksyon sa presensya ng mga barkong pandigma ng Tsina.
"Hindi patas na malayang naglalayag ang mga barkong pandigma ng Tsina sa tubig ng Mindanao. Pinalayas kami sa aming mga tubig sa West Philippine Sea," ani Ballon.
Hiningi niya sa gobyerno na pahigpitin ang seguridad sa lugar, upang makapangisda ang mga mangingisda ng walang takot.
Iniulat ni Ballon na noong nakaraang linggo, ang Naval Forces Western Mindanao ay nag-monitor ng mga barkong militar ng Tsina, na pinaniniwalaang mga barkong pang-training at isang amphibious transport dock, na dumaraan sa Basilan at Sibutu Straits sa loob ng tubig ng Sulu at Zamboanga peninsula.
Sinabi niya na ang dalawang straits ay itinuturing na international bodies of water sa ilalim ng UNCLOS, na nagbibigay ng karapatan sa transit passage sa mga barko ng lahat ng bansa.
Sinabi niya na "maaaring hindi pa masyadong agresibo ngayon ang mga barkong Tsino, ngunit hindi natin alam kung ano ang susunod na mangyayari, lalo na sa tensyong sitwasyon sa WPS. Kaya't kailangang magkaroon ng agresibong aksyon mula sa ating gobyerno dahil ang mga banta ng Tsina ay malapit na."
Sinabi ni Philippine Rural Reconstruction Movement president Edicio dela Torre na gumagamit ang Tsina ng "double standard" na pamamaraan.
"Habang tinatamasa ng Tsina ang mga alituntunin ng innocent passage at freedom of navigation sa ating territorial waters, kumikilos sila ng kabaligtaran sa WPS.
Nag-aalala kami na ang aming mga mangingisda ang susunod na magdurusa sa pagtawid sa dagat o pagkuha ng mga yaman ng isda mula sa aming sariling tubig," aniya. — Pia Lee-Brago, Mark Ernest Villeza, Bella Cariaso